صنعت قطعه سازی خودرو؛ فرصت ها، تهدیدها
صنعت قطعه سازی یکی از صنایع مادر کشور است.
این صنعت برای حرکت و چرخه تولید نیازمند یک صنعت تولید قطعات خودرو به عنوان پشتیبان می باشد. بنابراین، صنعت قطعه سازی از اهمیت بسیاری برخوردار است. چالش هایی که در صنعت قطعه سازی برای دو خودروساز بزرگ کشور وجود دارد، موجب شده تا صنعت خودروسازی با مشکلاتی مواجه شود. همچنین چالش های موجود در بخش قطعه سازی، سبب شده تا صنعت خودرو نتواند به عنوان یک مزیت رقابتی در صنعت ایران قلمداد شود. برای برطرف کردن برخی از این چالش ها، رسیدن به خودکفایی تولید قطعات نیاز است. علم نوین نانو با استفاده از فن آوری های رایانه به افزایش دانستنیهای روز کمک کرده است.
ضرورت توسعه صنعت قطعه‌سازی خودرو در ایران
صنعت خودروسازی در ایران به‌عنوان یکی از صنایع مهم با بیش از ۶۰ صنعت دیگر در ارتباط است و به همین دلیل، تدوین استراتژی‌های بلندمدت برای این حوزه اجتناب‌ناپذیر است. ایجاد صنعت قطعه‌سازی به‌عنوان یکی از استراتژی‌های مؤثر در این زمینه می‌تواند به اهداف مهمی کمک کند.
چالش‌های تولید قطعات خودرو
ورود به صنعت قطعه سازی خودرو با چالش‌های متعددی همراه است که از منظر مدیریت، ساختار زنجیره تامین، مباحث فنی و کیفی، و مباحث اقتصادی مورد بررسی قرار می‌گیرند. یکی از مشکلات اساسی، نبود استراتژی بلندمدت و نداشتن یک آینده شفاف و روشن جهت سرمایه‌گذاری است. وابستگی بزرگی که صنعت خودروسازی به ساختار دولتی دارد، باعث تغییرات مکرر در تصمیمات مدیریتی شده و سیاست‌های اعمالی در این حوزه غالباً به مدت کوتاهی اجرا می‌شوند.
از طرفی، عدم وجود پلتفرم واحد برای خودروها، ایمنی نامطلوبی را به همراه دارد و باعث از دست رفتن بازارهای صادراتی و مقاومت نداشتن در برابر تحریم‌ها می‌شود. همچنین، کیفیت پایین خودروهای داخلی و اشکالات دیگر نیز به چالش‌های این حوزه افزوده می‌شوند.
بخش اول این پژوهش به معرفی فضای صنعت قطعه‌سازی و صنعت خودرو اختصاص دارد و چالش‌های اصلی برای ورود به این صنعت را بررسی می‌کند. در بخش دوم، گزینه‌هایی به عنوان پیشنهاد برای ورود به صنعت قطعه‌سازی خودرو مورد بررسی و ارائه قرار می‌گیرند. این پژوهش به‌منظور ایجاد دید جامعی از وضعیت صنعت خودروسازی کشور و امکانات ورود به این عرصه انجام شده است.
چالش‌های اقتصادی در صنعت قطعه سازی خودرو
صنعت خودروسازی در ایران با چالش‌های مهمی روبرو است. تولید خودروها توسط دو شرکت خودروساز بزرگ نیمه دولتی بر روی چندین پلتفرم مختلف صورت گرفته است، که این مسئله منجر به تنوع و تعدد قطعات خودرویی و کاهش تیراژ آن‌ها شده است. در نتیجه، یکی از چالش‌های جدی این صنعت، بهره‌وری اقتصادی در تولید قطعات خودرو است. نگرانی خودروسازان از انحصاری شدن تولید قطعات نیز با توجه به کاهش تیراژ، این چالش را به وجود آورده است. همچنین، ورود تامین‌کننده جدید همواره با چالش‌های جدی در این صنعت همراه بوده است.
سنجه‌های لازم برای بررسی و انتخاب محل سرمایه‌گذاری در صنعت قطعه سازی خودرو
برای ورود به حوزه قطعه‌سازی در دو خودروساز بزرگ کشور، پیشنهاداتی ارائه می‌شود. ارتباط بین مفهوم پلتفرم و تأثیر آن بر صنعت خودرو در این بخش از گزارش مورد توجه قرار گرفته است. علاوه بر این، سنجه‌های لازم جهت بررسی ورود به این عرصه‌ها نیز ذکر شده است که نه تنها برای ورود به حوزه کاری پیشنهاد شده مفید است، بلکه به طور کلی برای بررسی سایر پیشنهادها نیز ارزشمند می‌باشد.
اهمیت نگاه پلتفرمی
یکی از معضلات بزرگ در صنعت خودروسازی کشور، عدم فهم صحیح از مفهوم پلتفرم است. پلتفرم به‌طور کلی مجموعه‌ای از اشتراکات خودرو شامل قطعات فیزیکی، زیرساخت‌های تولید، خطوط تولید، نیروی انسانی و سایر مواردی است که بین خانواده‌ای از محصولات، قابلیت اشتراک‌گذاری دارد.
با داشتن پلتفرم، مزایای زیادی ایجاد می‌شود. اگر نگاه پلتفرمی حاکم شود، دستیابی به نتایج برتری برای ایران آسان‌تر خواهد بود. برای مثال، با پلتفرم فولکس‌واگن MQB، زمان توسعه محصولات ۳۰ درصد کاهش یافته است و شرکت فورد با اجرای نگاه پلتفرمی، به افزایش کیفیت محصولات دست یافته و در نتیجه کاهش ۵۳ درصدی تعمیرات در طی ۵ سال حاصل شده است. اما متأسفانه عدم دانش و نگاه پلتفرمی، موجب بروز مشکلات جدی مانند ایمنی نامطلوب خودروها، متمایل‌شدن صنعت خودرو به مونتاژ‌کاری، از دست‌رفتن بازارهای صادراتی و کاهش بهره‌وری صنعت خودرو می‌شود.
سنجه‌های پیشنهادی برای ورود به صنعت قطعه سازی خودرو
ورود به صنعت قطعه‌سازی می‌تواند به دو شکل انجام شود: به عنوان تولیدکننده یا سرمایه‌گذار در زنجیره تامین و یا به عنوان سرمایه‌گذار در شرکت‌های خودروسازی. در هر حالت، برخی از سنجه‌های پیشنهادی عبارتند از:
- تعداد و اندازه رقبا در بازار تامین
- پیچیدگی علمی-تجربی
- تیراژ محصولات و وجود پلتفرم
- زمان توسعه تا بهره‌برداری
- صرفه‌اقتصادی
- حجم سرمایه‌گذاری لازم
- سهولت ورود رقبا به بازار
- موقعیت مورد تامین در چرخه عمر
- مواد اولیه
- سابقه محصول و وابستگی سیستمی قطعه یا مجموعه مورد نظر به سایر مجموعه‌ها.
سنجه‌های پیشنهادی جهت سرمایه‌گذاری در حوزه صنعت قطعه سازی خودرو
علاوه بر ورود به صنعت قطعه‌سازی، سرمایه‌گذاری در حوزه خودروسازی نیز به عنوان یک زمینه جذاب مطرح می‌شود. این نوع سرمایه‌گذاری می‌تواند شامل توسعه محصولات جدید یا پروژه‌های خودروسازان شود. برای این منظور، سنجه‌هایی مانند قرارداشتن پروژه در گلوگاه کاری، وجود عزم انجام کار و مستندات تصویب پروژه در هیئت مدیره شرکت خودروساز، حجم کار انجام شده و پیشرفت کار تاکنون، وجود تعریف مشخص و پرهیز از کلی‌گویی، وجود راه‌حل‌های جایگزین و بررسی تحریم‌ها و نیازمندی پروژه به همکاری‌های بالادستی اهمیت دارند. این اقدامات می‌تواند منجر به توسعه و پیشرفت بیشتر در صنعت خودروسازی ایران شود