دکستروز چیست؟
دکستروز نوعی قند ساده است که از ذرت تهیه می شود.
این ماده شبیه فروکتوز و از نظر شیمیایی با گلوکز که قند خون است، یکسان می باشد. قندهای ساده از جمله دکستروز، فروکتوز و گلوکز در مواد غذایی مانند شکر، عسل و نان وجود دارند. از این کربوهیدرات اغلب در غذاها به عنوان یک شیرین کننده مصنوعی و موادی مانند شربت ذرت فروکتوز استفاده می شود.
پزشکان ممکن است از این قند ساده برای بالا بردن قند خون فرد (در زمانی که خیلی پایین آمده است) استفاده کنند. آن ها همچنین ممکن است آن را با محلولی که قرار است به بیمار تزریق شود، ترکیب کنند. پزشکی در زندگی انسانها نقشی به سزا دارد و داشتن اطلاعات پزشکی روزمره در حوزه سلامتی و بهداشت برای همگان ضروری است.
اکثر مردم به شما خواهند گفت که دکستروز همان گلوکز است و حق با آن هاست! زیرا دارای ترکیب شیمیایی مشابه گلوکز می باشد. واحدهای سازنده گلوکز می توانند به دو شکل ظاهر شوند: شکل “D” یا “L” که تصاویر آینه ای هستند (نمی توانند روی هم قرار گیرند) و در بین شیمیدانان به عنوان “ایزومرهای فضایی” شناخته می شوند.
از آن جایی که دکستروز و گلوکز هر دو D-گلوکز هستند، دقیقاً یکسان می باشند. دکستروز به عنوان یک شیرین کننده مغذی طبقه بندی می شود که به این معنی است که در مقایسه با شیرین کننده های با شدت بالا که معمولاً غیر مغذی هستند یا دارای محتوای بسیار کم کالری هستند، دارای کالری قابل توجهی است. علم نوین نانو با استفاده از فن آوری های رایانه به افزایش دانستنیهای روز و درمان این عارضه کمک کرده است.
انواع دکستروز
دکستروز مترادف دی گلوکز است و به مونوساکارید خالص و کریستالی به دست آمده پس از هیدرولیز کامل نشاسته اشاره دارد. این ماده به دو شکل وجود دارد، دکستروز مونوهیدرات که حاوی یک مولکول آب کریستال است و دکستروز بی آب که حاوی هیچ چیز نیست.
ویژگی های دکستروز مونوهیدرات
- فرمول: C6H12O6H2O
- وزن مولکولی: ۱۹۸
- محتوای دکستروز (٪ درB.) حداقل ۹۹٫۵
- رطوبت: ٪ ۸٫۰ – ۹٫۵٪
- نقطه ذوب °C (°F): (181) 83
- حرارت محلول (۲۵ درجه سانتیگراد) J/g: 105.5-
ویژگی های دکستروز بی آب
- فرمول: C6H12O6
- وزن مولکولی: ۱۸۰
- محتوای دکستروز (٪ درB.) حداقل ۹۹٫۵
- رطوبت: حداکثر ۱%
- نقطه ذوب °C (°F): (295) 146
- حرارت محلول (۲۵ درجه سانتیگراد) J/g: 59.3-
خواص دکستروز
از آن جایی که دکستروز خواص منحصر به فردی دارد، کارایی های بسیار زیادی دارد. در این قسمت سعی کرده ایم تمامی خواص این محصول را به صورت کامل بیان کنیم تا با آن ها آشنا شوید.
- دکستروز نوعی پایدار کننده می باشد.
- از دیگر خواص این ماده می توان به خاصیت حجم دهندگی آن اشاره کرد.
- دکستروز توانایی بافت دادن دارد و می توان از آن برای امور مختلف استفاده کرد.
- یکی از خواص بارز و مهم دکستروز، جاذب رطوبت بودن آن است.
- خاصیت شیرین کنندگی نیز اصلی ترین خاصیت این محصول می باشد.
کاربردهای دکستروز:
این ماده کاربردهای گسترده ای در صنایع گوناگون اعم از صنایع غذایی دارد. در این قسمت برخی از کاربردهای این محصول جمع آوری شده است.
-
صنایع غذایی:
یکی از اصلی ترین کاربردهای این محصول ، استفاده از آن در صنایع غذایی می باشد. دکستروز نوعی ماده افزودنی و شیرین کننده می باشد که برای تهیه و تولید بسیاری از غذاها مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین از این ماده برای متعادل سازی طعم های بسیار شور و یا بسیار تند استفاده می شود.
از دیگر کاربردهای دکستروز در صنایع غذایی می توان به خاصیت نگهدارندگی آن اشاره کرد. به علت وجود این خاصیت می توان از این ماده در تولید انواع محصولات صنعتی بسته بندی استفاده کرد.
مواد خوراکی که دکستروز در آن ها موجود است شامل: آب میوه ها، آبنبات ها، چیپس سیب زمینی، انواع سس ها، ژله، انواع کیک و کلوچه، ترشی ها، غذاهای حاوی نشاسته و…
-
صنایع پزشکی:
بسیاری از افراد گمان می کنند که کاربرد این ماده تنها در صنایع غذایی می باشد. اما این باور کاملاً نادرست است و این محصول کاربردهای گسترده دیگری در سایر صنایع دارد. در واقع دکستروز یکی از پرکاربردترین مواد مصرفی در صنعت داخلی پزشکی است.
این ماده خواص درمانی دارد و می تواند به سرعت میزان قند خون فرد را کاهش دهد.همچنین برای درمان کم آبی بسیار مفید است. به همین علت این ماده را به صورت قرص های کوچک تولید می کنند و پزشکان در صورت نیاز برای بیمار خود تجویز می کند.
برای مثال افراد مبتلا به دیابت و یا افرادی که مدام در معرض ابتلا به قند خون پایین هستند، توصیه می شود که از قرص های دکستروز مصرف کنند زیرا این قرص ها می تواند میزان قند خون را کنترل کنند.
به عنوان مثالی دیگر می توان گفت دکستروز می تواند با یک محلول خاص ترکیب شود و برای درمان کم آبی مصرف شود.
-
بدنسازی:
این ماده علی رغم آن که کالری متراکم طبیعی می باشد، تجزیه انرژی آسانی دارد. به همین علت می تواند به عنوان یک مکمل غذایی مناسب توسط بدنسازان مورد استفاده قرار گیرد چرا که منجر به افزایش وزن و افزایش عضله می شود. دکستروز پودری برای این منظور در دسترس عموم مردم قرار دارد.
در مصرف این مواد به این نکته توجه داشته باشید که این ماده فقط می تواند توده های عضلانی را افزایش دهد و مواد مغذی ضروری برای بدن را ندارد. به خاطر داشته باشید که در کنار این ماده می بایست از مواد مغذی حاوی پروتئین و چربی استفاده شود.
-
صنایع آرایشی و بهداشتی:
از دیگر کاربردهای این ماده می توان به استفاده از آن در تولید محصولات مراقبت از پوست و مو، محصولات و لوازم آرایشی و بهداشتی، محصولات شوینده و… اشاره کرد.
آیا دکستروز برای سلامتی مضر است؟
از آنجایی که بدن خیلی سریع قندهای ساده را تجزیه و به انرژی تبدیل می کند . اگر کسی بیش از حد قند ساده مصرف کند ، بدن مقدار اضافی از این انرژی را به صورت چربی در بدن ذخیره می کند.
با اینکه ما برای زندگی به برخی از قندهای ساده برای تأمین انرژی نیاز داریم ، اما مصرف زیاد آن می تواند منجر به افزایش ابتلا به موارد زیر شود:
- افزایش وزن
- بیماری قلبی
- دیابت
- آکنه و سایر مشکلات پوستی
- انرژی کم
- افسردگی
در نتیجه توصیه می شود در استفاده از مواد غذایی قندی دقت بیشتری به خرج دهید.
آیا این ماده با شکر یکسان است؟
دکستروز و ساکاروز هر دو قند هستند، این دو ماده در حالی که به ظاهر مشابه یکدیگر هستند و در بدن به شیوه های مشابه هضم می شوند اما تفاوت هایی با هم دارند ، اغلب آنها به عنوان قندهای یکسان اشتباه گرفته می شوند که درست نیست. شکر خود یک اصطلاح کلی است در حالی که دکستروز نوع خاصی از قند را تشکیل می دهد .ساکاروز یک کربوهیدرات پیچیده و دی ساکارید است که از دو مولکول مختلف قند تشکیل شده است. ساکارز بسیار شیرین تر از ماده ی فوق است زیرا حاوی دکستروز و فروکتوز است . توجه نمایید که فروکتوز به خودی خود بسیار شیرین تر از این ماده تنها است. ساکارز بیشتر به عنوان شکر روی میز و برای مصارف خانگی شناخته می شود که معمولاً از قند نیشکر و چغندر قند استخراج می شود.
خطرات مصرف این ماده چیست؟
مصرف دکستروز می تواند منجر به افزایش خطرناک قند خون یا تجمع مایع در بدن شود که ممکن است باعث تورم و مایع در ریه ها شود. افراد مبتلا به شرایط زیر باید از مصرف دکستروز اجتناب کنند:
- قند خون بالا
- تورم در بازوها، پاها یا پاها
- ادم ریوی
- سطوح پایین پتاسیم در خون